Interview met Khalil Wedad, stichting Samenwerking Afghanistan-Nederland (SAN)
Khalil Wedad, een amicale man van in de vijftig, woont met zijn vrouw en zoon sinds 1997 in Nederland. Geboren in de Panjshirvallei in noordwestelijk Afghanistan, groeide Khalil op in Kaboel. In 1982 vertrok hij als uitwisselingsstudent naar de Sovjet-Unie, waar hij in 1996 zou promoveren op de Afghaanse geschiedenis van de vroege 20e eeuw. In de tussentijd was hij teruggekeerd naar Afghanistan, maar vanwege zijn positie als studentenleider moest hij in 1992 Afghanistan ontvluchten. Sinds de val van de Taliban in 2001 gaat hij regelmatig terug naar Afghanistan. Via zijn stichting Samenwerking Afghanistan-Nederland (SAN) probeert hij zijn land wat terug te geven en andere Afghanen in Nederland te bewegen om dit ook te doen.
Hoe heeft u de situatie in Afghanistan zien veranderen sinds de komst van de ISAF-troepen in 2002?
De internationale gemeenschap heeft sinds 2002 veel doelen gesteld: het bestrijden van terrorisme en drugs, emancipatie van vrouwen en onderwijs, maar uiteindelijk is er weinig van deze doelen terecht gekomen. De Taliban komt met de steun van Pakistan, Qatar en Saudi-Arabië weer terug. Er is geen rechtsstaat en het beetje civil society dat er in Afghanistan was, is zo goed als verdwenen.… De provincies Helmand, Kandahar en Uruzgan zijn nog steeds verantwoordelijk voor 90% van de papaverproductie.[1]
Maar hoe ziet u de situatie na 2014, na terugtrekking van de ISAF-troepen?
Afghanistan heeft op een paar punten vooruitgang gemaakt. De media zijn de afgelopen jaren verbeterd en er zijn ook meer vrouwen gaan studeren en werken. Ik ben bang dat deze vooruitgang wordt teruggedraaid na de terugtrekking van de troepen. Fundamentalisme is de regel geworden in Afghanistan en zelfmoordaanslagen zorgen voor veel angst. … De buitenlandse troepen moeten zich langzaam terugtrekken, zodat het Afghaanse leger en politie het kunnen overnemen. De NAVO-troepen zijn momenteel beter uitgerust dan het Afghaanse leger en politie.
Iran steunt de sjiieten in Afghanistan en Pakistan de Taliban. En zo streven nog veel meer landen hun eigen belangen na in Afghanistan. Dit zal leiden tot een nieuwe burgeroorlog na de terugtrekking van de NAVO. … Afghanen die de mogelijkheid hebben, maken zich nu al gereed om naar het buitenland te vluchten.
Maar het is nog niet te laat om in te grijpen in Afghanistan. Wij hebben in Afghanistan hiervoor het gezegde: “Als je vis uit het water vangt, is deze altijd vers”.
Wat kan het Westen doen om te helpen bij de opbouw van Afghanistan?
Zij kunnen wapens leveren aan het leger en politie. Vooral het luchtmacht van Afghanistan moet geholpen worden. Het beste kan je Russische wapens leveren, – zoals kalashnikovs en helikopters – want ze weten al hoe met deze wapens kunnen omgaan. Bovendien zijn Russische wapens geschikt voor de Afghaanse omgeving en klimaat en ze zijn betrouwbaar en goedkoop. Het is daarnaast een verspilling om analfabete politieagenten te trainen. Men kan zich beter op de bovenkaders richten, de officieren, die dan later de manschappen zelf kunnen opleiden. Het gebrek aan opleiding is een groot probleem. Zelfs de ministers hebben niet de capaciteiten voor hun functie, zijn laag opgeleid en vullen hun eigen zakken.
Het probleem is dat militairen naar hun leiders kijken en deze leiders het slechte voorbeeld geven. Kijk maar eens wat er gebeurd is met de Kaboel Bank.[2] … Hierdoor zijn veel arme Afghanen hun spaargeld kwijtgeraakt. … De regering heeft geen interesse in de normale Afghaan. Iemand moet boven de krijgsheren staan en de belangen van het volk behartigen. Karzai doet dit niet. Hij is zelf een onderdeel van het systeem en hij is bovendien erg bang voor kritiek op zijn beleid van anderen, zoals Afghaanse journalisten.
Hoe ziet u de Nederlandse inzet in Afghanistan?
Ik ben blij dat Nederland naar Baghlan is gegaan. Het is een strategische plaats vanwege de infrastructuur, industrie, grondstoffen en de autosnelweg die Noord-Afghanistan met Kabul en het zuiden verbindt. Nederland had daar beter kunnen blijven en daar verder in het gebied investeren. Het is er onveiliger geworden, nadat Hongarije het van Nederland heeft overgenomen. Zij hebben daar niks gedaan aan ontwikkeling in tegenstelling tot de Nederlanders die scholen hebben gebouwd. … Nederland had beter op één plek kunnen blijven zitten, dan naar Uruzgan te gaan. Duitsers doen het goed met kleinschalige en duurzame projecten in het Noorden.
In Uruzgan is niks bereikt. Het is nog steeds een Talibanbolwerk. De Nederlandse inzet is voor niks geweest. Tekenend is dat de brug die zij samen met de Australiërs hebben gebouwd nu in de volksmond de “Australische brug” heet. … Het beste kan je tastbare zaken voor Afghanen creëren en de rol van vrouwen en jongeren versterken. Er is nog veel onrecht in Afghanistan; de rechtstaat en democratie zijn in Afghanistan onvolledig. De Taliban en de krijgsheren zijn twee kanten van dezelfde munt, want zij geloven allebei niet in democratie, rechtsstaat of vrije media.
En de missie in Kunduz?
Kunduz is een van de gevaarlijkste provincies in Afghanistan. Het heeft weinig nut om analfabete agenten te trainen. Deze lopen meestal zo over naar de Taliban. Je kunt beter een academie voor officieren openen en hen opleiden, zodat zij later de manschappen kunnen trainen. De huidige Nederlandse missie is dus een verspilling van geld. Het geld had beter gebruikt kunnen worden voor wederopbouw. Het Afghaanse leger heeft vliegtuigen en tanks nodig om echt sterk te worden.
Wel moet de training van de politie en het leger na 2014 worden voortgezet om een signaal af te geven aan de Taliban. … Afghanen zijn niet bang voor oorlog, maar zij zijn wel bang om vergeten te worden.
Voor meer informatie over Wedad en zijn stichting, zie www.stichting-san.nl
[1] Red: Papaver is de grondstof voor opium en heroïne
[2] Red.: Groot schandaal in 2010, toen bleek dat onder leiding van de voorzitter van de bank, Sherkhan Farnood, miljarden uit de bank weg waren gesluisd. De broers van Karzai, de broers van vice-presidenten en andere hooggeplaatste Afghanen hadden belangen in deze bank en hebben miljoenen dollars van de bank geleend.