Door Christiaan Duinmaijer
“Wij hebben de oorlog gewonnen…[De strijd tegen] ISIS en al-Nusra [was] de grootste test die wij hebben meegemaakt sinds 2010 en gevaarlijker dan de oorlog van juli 2006.”[1] Triomfantelijke woorden van Hassan Nasrallah, secretaris-generaal van Hezbollah, na de overwinning van zijn milities tegen de terreurgroepen ISIS en al-Nusra in de bergen langs de Syrisch-Libanese grens. Hezbollah wist binnen twee maanden gebied te veroveren dat jarenlang in handen was gebleven van deze terreurgroepen en succesvol de overgave van deze groepen te onderhandelen, terwijl het Libanese leger moest toekijken. Deze overwinning heeft zonder meer grote gevolgen voor de machtsverhoudingen in Libanon en de veiligheidssituatie in de regio, maar hoe machtig is Hezbollah nu echt?
Bevrijders en bezetters
De geschiedenis van Hezbollah begint tijdens de sektarische Libanese burgeroorlog in de jaren ‘80 van de vorige eeuw in Zuid-Libanon. Dit gebied was na raketbeschietingen door gewapende Palestijnse groeperingen bezet door Israël en Hezbollah werd met behulp van Iran opgezet en bewapend om Israël uit het gebied te verdrijven. Maar Hezbollah vocht in die tijd ook met de door Syrië gesteunde organisatie Amal om de macht binnen de sjiitische gemeenschap.[2]
Hezbollah transformeerde net als de meeste milities tot een politieke partij, maar weigerde als enig zijn wapens op te geven vanwege de voortdurende Israëlische bezetting van Zuid-Libanon die tot 2000 duurde.[3] Hezbollah werd dus een politieke partij met een militaire tak die bovendien een belangrijke rol speelde binnen de sjiitische gemeenschap als leverancier van sociale voorzieningen.
Als politieke partij groeide Hezbollah met de jaren en werkte samen met andere pro-Syrische partijen in de Libanese politiek. Toen in 2005 protesten uitbraken tegen de Syrische bezetting van Libanon en de door Syrische inlichtingendiensten georganiseerde politieke liquidaties van o.a. oud-premier Rafik Hariri, koos Hezbollah de kant van het Syrische regime.[4] De anti-Syrische sentimenten bleken echter sterker en Syrië moest zich uit Libanon terugtrekken. Ook wonnen anti-Syrische partijen overtuigend de daaropvolgende parlementsverkiezingen.
De anti-Syrische partijen maakten hierna de vergissing om Hezbollah in hun regering op te nemen, omdat de organisatie deze positie gebruikte om pogingen om Libanon uit de Syrische invloedssfeer te halen te saboteren. Dit leidde tot meerdere politieke crisissen die verhevigd werden door een oorlog tussen Hezbollah en Israël in 2006 en de bezetting van de hoofdstad Beiroet door de milities van Hezbollah in 2008, terwijl het Libanese leger in beide gevallen werkloos toekeek.[5]
Beschermers van de natie
De passieve houding van het Libanese leger levert de nodige speculatie op, waarbij het leger beschuldigd wordt van sympathie dan wel samenwerking met Hezbollah of niet durf op te treden vanwege de angst voor sektarische spanningen binnen het leger.[6] Beide zijn verklaarbaar, aangezien het Libanese leger Israël officieel als nationale bedreiging ziet en een groot aantal soldaten en officieren sjiiet zijn. Maar Libanese officieren zelf benadrukken dat het leger een non-confrontatiebeleid wat betreft Hezbollah heeft; niet samenwerken, maar ook niet het conflict opzoeken. Het feit dat het leger zijn troepen in 2006 niet zonder instemming van Hezbollah in Zuid-Libanon wilde inzetten om de grens met Israël te bewaken, laat zien dat de scheidslijn tussen angst, sympathie en non-confrontatie lastig te bepalen is.
Het Libanese leger had echter grotere zorgen dan Hezbollah: radicale gewapende soennitische groeperingen. Dit waren voornamelijk lokale groeperingen die actief waren in de door soennieten gedomineerde steden en Palestijnse vluchtelingenkampen in Libanon, maar na het uitbreken van de oorlog in 2011 werden ook buitenlandse terreurgroepen zoals ISIS en al-Nusra actief in Libanon en begonnen salafistische predikers in onder andere Arsal, Tripoli en Sidon volgelingen te rekruteren voor de strijd in Syrië en hun eigen lokale milities.[7] Vooral na de inmenging van Hezbollah in de Syrische burgeroorlog aan de kant van het Assad-regime, pleegden deze groeperingen meerdere aanslagen tegen Hezbollah en in sjiitische gebieden (zoals de zuidelijke buitenwijken van Beiroet in 2013), maar ook tegen het Libanese leger.[8]
Het Libanese leger was kort na de terugtrekking van de Syrische troepen in 2005 nog onvoldoende uitgerust en voorbereid om deze groeperingen aan te pakken. Zo kostte het het leger vier maanden om de gewapende organisatie Fatah al-Islam uit het Palestijnse vluchtelingenkamp Nahr al-Bared, waarbij de militie beter bewapend bleek te zijn dan het Libanese leger. Ook zou het leger in 2013 nog de hulp hebben moeten inroepen van Hezbollah om een soennitische militie in Sidon te verslaan, maar het is onduidelijk of dit echt is gebeurd. Wel werd het Libanese leger met buitenlandse hulp beter getraind en uitgerust, waardoor zij verschillende succesvolle antiterrorisme-acties hebben kunnen uitvoeren, waaronder de pacificatie van Tripoli in 2012. Wel blijven zij vertrouwen op bevriende Palestijnse milities van o.a. Fatah en Hamas om radicale gewapende groeperingen in Palestijnse vluchtelingenkampen onder controle te krijgen. Zo werden deze milities in augustus 2017 ingezet om ISIS uit het Palestijnse vluchtelingenkamp Ein al-Hilweh te verdrijven.[9]
Wordt vervolgd
Het uitbreken van de Syrische burgeroorlog in 2011 heeft grote gevolgen voor Libanon als geheel, maar ook voor Hezbollah en het Libanese leger. In tweede en afsluitende deel van dit artikel zal worden ingegaan op de gevolgen van de Syrische burgeroorlog op deze partijen en wat de toekomst zal brengen.
Christiaan Duinmaijer werkt als landenadviseur voor o.a. Libanon bij Assarwa – MENA zakelijke adviseurs en is als expert aangesloten bij het Grote Midden Oosten Platform. Hij heeft Arabische taal en cultuur gestudeerd aan Universiteit Leiden, waarbij hij een deel van zijn studie aan het Nederlands-Vlaamse Instituut in Caïro (NVIC) en Institut National des Langues et Civilisations Orientales (INALCO) heeft gevolgd. Hij publiceert en spreekt regelmatig over het zakendoen en de politieke situatie in het Midden-Oosten en Noord-Afrika.
Eindnoten
[1] Al-Akhbar, Nasrallah: Wij schrijven regionale geschiedenis… niet Libanon, 21 juli 2017
[2] Voor een beschrijving van deze periode zie de autobiografie van oud-Hezbollah-lid Rami Ollaik, La route des abeilles, 2012
[3] Jihad Taha, Hezbollah after the Lebanese Civil War, Aalborg University, 2016
[4] Georges Crom, Le Liban contemporain, 2012, hoofdstuk 12
[5] Amal Saad-Ghorayeb, Hezbollah’s Outlook in the Current Conflict, Carnegie Endowment for International Peace, augustus 2006; Aram Nerguizian, The Lebanese Armed Forces, Center for Strategic and International Studies, februari 2009
[6] Zie vorige noot
[7] Omayma Abdel-Latif, Lebanon’s Sunni Islamists: A Growing Force, Carnegie Middle East Center, februari 2008; Alexander Corbeil, The Syrian Conflict and Sunni Radicalism in Lebanon, Carnegie Endowment for Interionational Peace, januari 2014
[8] Lina Khatib, Maxwell Gardiner, Lebanon: Situation Report, Carnegie Middle East Center, April 2015; Andrew Parasiliti, Samy Gemayel: Hezbollah intervention helped bring Syria war to Lebanon, Al-Monitor, 12 december 2013
[9] Mohammad Zaatari, Fatah gets OK to fight Ain al-Hilweh extramists, The Daily Star, 23 augustus 2017; Fatah, Hamas hold meeting in Lebanon to address violence in Ain el-Hilweh, Ma’an News Agency, 22 augustus 2017; Hezbollah-strijder: Het leger zou meer dan honderd soldaten verloren hebben, als wij niet het voorbeeld hadden gegeven en hen hadden getraind, Alankabout.com, 29 juni 2013